Sprawozdanie za 2014 rok

Informacja o działalności

Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie

za okres od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2014 roku

CZĘŚĆ I

OGÓLNA INFORMACJA O DZIAŁALNOŚCI KOLEGIUM ZA ROK 2014

1. Podstawa i zakres działania Kolegium

Podstawę prawną działania Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie (dalej: SKO) stanowi ustawa z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych (t.j.Dz. U. z 2001r. Nr 79, poz. 856 z późn. zm.) oraz właściwe rozporządzenia wydane w oparciu o delegację ustawową.

Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą samorządowe kolegia odwoławcze są organami wyższego stopnia w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, właściwymi do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub stwierdzania nieważności decyzji w trybie uregulowanym przez przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.Dz. U. z 2013r., poz. 267; dalej jako – Kpa) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (t.j.Dz. U. z 2012r., poz. 749.; dalej jako – Op). Kolegium orzeka również w innych sprawach na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Obszar właściwości miejscowej Kolegium obejmuje, zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 roku w sprawie obszarów właściwości samorządowych kolegiów odwoławczych (Dz. U. Nr 198, poz.1925), powiaty: białogardzki, drawski, kołobrzeski, koszaliński, sławieński, szczecinecki, świdwiński, wałecki wraz z gminami objętymi tym obszarem oraz miasto na prawach powiatu - Koszalin.

Ogółem Kolegium obejmuje 57 jednostek samorządu terytorialnego, w tym:

- 9 powiatów (w tym 1 miasto na prawach powiatu),

- 48 gmin, w tym:

- 7 gmin miejskich

- 16 gmin miejsko-wiejskich

- 25 gmin wiejskich

Rozstrzygając sprawy indywidualne w składach trzyosobowych, Kolegium związane jest wyłącznie przepisami powszechnie obowiązującego prawa.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Koszalinie jest państwową jednostką budżetową.

2. Obsada kadrowa Kolegium i kwalifikacje osób zatrudnionych

2.1. Kolegium składa się z 26 członków: 10 etatowych i 16 pozaetatowych.

Liczba członków etatowych posiadających wykształcenie :
wyższe prawnicze : 9		wyższe administracyjne : 1
Liczba członków pozaetatowych posiadających wykształcenie :
wyższe prawnicze : 11	wyższe administracyjne : 2		wyższe inne : 4 W tym mgr: - ekonomii 1, - chemii 1, - fizyki 1, - inżynierii środowiska 1.

Wśród etatowych członków Kolegium 9 osób posiada tytuł radcy prawnego.

Uwaga: jeden z członków pozaetatowych posiada wykształcenie wyższe prawnicze i administracyjne.

2.2. Biuro Kolegium składa się z 7 osób. Wszystkie osoby pracujące w biurze posiadają wykształcenie wyższe.

Stanowiska pracy w biurze to:

- główna księgowa – 1,

- starszy inspektor – 2, w tym 1 osoba na ½ etatu,

- inspektor – 3.

- referent – 1.

Obsługa informatyczna Kolegium wykonywana jest na podstawie umowy cywilnoprawnej.

3.Lokal i wyposażenie Kolegium

Siedziba Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie mieści się w Koszalinie, przy ul. Gen. Władysława Andersa 34, w pomieszczeniach użyczonych Kolegium przez Wojewodę Zachodniopomorskiego w gmachu Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie Delegaturze w Koszalinie. Warunki lokalowe są dobre, bardzo dobrze układa się współpraca z Wojewodą Zachodniopomorskim oraz Dyrektorem Delegatury w Koszalinie.

Etatowi członkowie Kolegium (orzecznicy) zajmują samodzielne pokoje.

Stan wyposażenia Kolegium w sprzęt biurowy i elektroniczny (zestawy komputerowe) należy ocenić jako dobry. Według stanu na koniec roku 2014 w Kolegium znajdowało się 26 zestawów komputerowych, jeden komputer przenośny (laptop) oraz serwer sieciowy, który został zakupiony w 2012 r. uwagi na bardzo dużą ilość informacji (danych) zawartych na dotychczasowym serwerze głównym oraz stały ich przypływ, a także z powodu niewystarczającej wydajności dotychczasowego serwera.

W tutejszym Kolegium dopuszczone są do stosowania następujące programy komputerowe: Pakiet Microsoft Office, Resak, Repertorium, Płatnik, Videotel, Unikap, Sfinks, Seter oraz program antywirusowy F-Secure.

4. Zgromadzenie Ogólne Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie

W 2014 roku Zgromadzenie Ogólne SKO w Koszalinie obradowało 4 razy, w dniach: 19 marca, 22 maja, 3 lipca oraz 5 listopada.

W dniu 19 marca 2014 r. na Zgromadzeniu Ogólnym przyjęto roczną informację o działalności SKO w Koszalinie za rok 2013 oraz podjęto uchwałę w sprawie zmian w Regulaminie Organizacyjnym SKO w Koszalinie dotyczącą zmiany godzin pracy Kolegium.

W dniu 22 maja 2014 r. wybrano komisję konkursową do przeprowadzenia konkursu na kandydatów na pozaetatowych członków Kolegium.

W dniu 3 lipca 2014 r. wybrano komisję skrutacyjną, przeprowadzono podczas Zgromadzenia rozmowy z kandydatami na pozaetatowych członków Kolegium, przedstawiono wyniki konkursu na pozaetatowych członków Kolegium przeprowadzonego przez komisję konkursową oraz podjęto uchwałę w sprawie wyrażenia opinii o kandydatach na pozaetatowych członków Kolegium.

W dniu 5 listopada 2014 r. na Zgromadzeniu Ogólnym Kolegium dokonano m.in. podjęcia uchwały w sprawie ustalenia faktycznej liczby członków Kolegium, w związku z powołaniem z dniem 1 października 2014r. przez Prezesa Rady Ministrów 8 nowych członków pozaetatowych Kolegium.

Na każdym Zgromadzeniu Ogólnym SKO analizowano bieżące problemy orzecznicze Kolegium i aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych, a także omawiano sprawy organizacyjne i bieżące Kolegium.

CZĘŚĆ II

WPŁYW SPRAW

Liczba spraw ujętych w ewidencji ogółem w roku objętym informacją -3549, w tym spraw:

1.1. pozostałych w ewidencji z okresu poprzedniego (łącznie sprawy administracyjne-230 i sprawy z zakresu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowych-65) - 295/¹

1.2.wpływ spraw w roku objętym informacją - 3254

Rodzaje spraw, które wpłynęły w roku objętym informacją/2 :

2.1.Liczba spraw administracyjnych – ogółem 2705

Lp.	Określenie rodzaju sprawy	Liczba spraw
1.	objęte proceduralnie przepisami Ordynacji podatkowej	394
2.	działalność gospodarcza	-
3.	planowanie i zagospodarowanie przestrzenne	185
4.	pomoc społeczna, świadczenia rodzinne i zaliczka alimentacyjna, oświata (stypendia, pomoc materialna itd. ), dodatki mieszkaniowe, sprawy socjalne	1541
5.	gospodarka nieruchomościami (bez opłat za wieczyste użytkowanie), przekształcanie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, prawo geodezyjne i kartograficzne	94
6.	ochrona środowiska, ochrona przyrody i ochrona zwierząt, odpady i utrzymanie porządku i czystości w gminach	173
7.	prawo wodne	12
8.	rolnictwo, leśnictwo, rybactwo śródlądowe, łowiectwo	22
9.	handel, sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych	6
10.	prawo o ruchu drogowym, drogi publiczne, transport drogowy	201
11.	prawo górnicze i geologiczne	10
12.	egzekucja administracyjna	35
13.	inne, pozostałe, w tym skargi i wnioski rozpatrywane w trybie Działu VIII Kpa	32

2.2. Sprawy podlegające rozpatrzeniu w trybie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012r. Nr 270 ze.zm. – dalej jako Ppsa)/³ - 432

2.3.Liczba spraw z zakresu aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste - 117

2.4.Liczba postanowień sygnalizacyjnych - 0

CZĘŚĆ III

ZAŁATWIANIE SPRAW ADMINISTRACYJNYCH 3146

1.Liczba spraw załatwionych ogółem w roku objętym informacją -

Lp.

Określenie rodzaju rozstrzygnięcia

Liczba spraw

1.

akty wydane przez SKO jako organ II instancji /⁴

w tym :

akty wydane przez SKO w trybie art. 127 § 3 Kpa oraz jako organ II instancji zgodnie z art. 221 Ordynacji podatkowej /

28

- sposób rozstrzygnięcia patrz → tabela z pkt 1.1.

2054

2.

akty wydane przez SKO jako organ I instancji /⁵

- sposób rozstrzygnięcia patrz → tabela z pkt 1.2.

373

3.

postanowienia wydane przez SKO w wyniku rozpatrzenia zażaleń na bezczynność organu, w tym :

uznające zażalenia za uzasadnione

1

13

4.

akty wydane przez SKO po rozpatrzeniu w trybie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z p.zm.)

419

5.

pozostałe /6

287

1.1.Szczegółowe omówienie sposobu załatwienia sprawy przez SKO jako organ II instancji:

2054

Lp.	Określenie rodzaju rozstrzygnięcia	Liczba spraw
1.	decyzje utrzymujące w mocy zaskarżone decyzje (art. 138 § 1 pkt 1 Kpa oraz art. 233 § 1 pkt 1 Op)/⁷	1099
2.	decyzje uchylające decyzje organu I instancji i orzekające co do istoty sprawy oraz uchylające decyzje organu I instancji i umarzające postępowanie (art. 138 § 1 pkt 2 Kpa oraz art. 233 § 1 pkt 2a Op)	355
3.	decyzje uchylające decyzje organu I instancji i przekazujące sprawy do ponownego rozpatrzenia (art. 138 § 2 Kpa oraz art. 233 § 2 Op)	466
4.	decyzje umarzające postępowanie odwoławcze (art. 138 § 1 pkt 3 Kpa oraz art. 233 § 1 pkt 3 Op)	32
5.	pozostałe	102

1.2. Szczegółowe omówienie sposobu załatwienia sprawy przez SKO jako organ I instancji:

373

Lp.	Określenie rodzaju rozstrzygnięcia	Liczba spraw
1.	postanowienia o wznowieniu postępowania i wyznaczeniu organu właściwego do jego przeprowadzenia (art.150 § 2 Kpa oraz art. 244 § 2 Op) /8	37
2.	postanowienia oraz decyzje o odmowie wznowienia postępowania (art. 149 § 3 Kpa oraz art. 243 § 3 Op)	1
3.	postanowienia oraz decyzje o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (art.61a Kpa oraz art.249 Op)	14
4.	decyzje stwierdzające nieważność decyzji organu I instancji oraz decyzje stwierdzające wydanie decyzji przez organ I instancji z naruszeniem prawa (art. 156 – 158 Kpa oraz art. 247 – 248 Op)	293
5.	decyzje o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji (art. 158 § 1 Kpa oraz art. 248 § 3 Op )	18
6.	decyzje odmawiające uchylenia decyzji po wznowieniu postępowania (art. 151 Kpa oraz art. 245 Op)	1
7.	decyzje uchylające i rozstrzygające o istocie sprawy oraz decyzje stwierdzające wydanie decyzji przez organ I instancji z naruszeniem prawa wydane po wznowieniu postępowania(art. 151 Kpa oraz art. 245 Op)	3
8	decyzje umarzające postępowanie prowadzone w I instancji przez SKO (art. 105 § 1 Kpa oraz art. 208 Op)	2
9.	pozostałe	4

2.Liczba spraw administracyjnych pozostałych do załatwienia przez SKO w roku objętym informacją/9 - 208

CZĘŚĆ IV

ZAŁATWIANIE SPRAW Z ZAKRESU OPŁAT ZA UŻYTKOWANIE WIECZYSTE NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH

1.Liczba spraw z zakresu opłat za użytkowanie wieczyste załatwionych w roku objętym informacją ogółem - 132

w tym ugody - 1

Liczba wniesionych sprzeciwów od orzeczeń SKO - 24
Liczba spraw pozostałych do załatwienia przez SKO - 50

CZĘŚĆ V

SKARGI DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

1. Sprawy prowadzone przez Kolegium w trybie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012r. Nr 270 ze zm. – dalej jako Ppsa) :

Liczba spraw w roku objętym informacją ogółem - 419

w tym :

1.1. Liczba skarg na decyzje i postanowienia Kolegium skierowanych
do WSA w roku objętym informacją, ogółem - 402

wskaźnik „zaskarżalności” /10 - (402:2054)x100 = 19,57 %

(stosunek liczby skarg skierowanych do sądu w danym roku do ogólnej liczby podjętych w danym roku przez Kolegium rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu)

1.2. Liczba skarg na bezczynność Kolegium skierowana do WSA w roku
objętym informacją, ogółem - 0

1.3. Liczba skarg uwzględnionych przez Kolegium we własnym zakresie
w trybie art. 54 § 3 Ppsa, ogółem - 1

1.4. Liczba skarg kasacyjnych na orzeczenia WSA (w tym zażaleń na postanowienia) skierowanych przez SKO w roku objętym informacją
do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ogółem - 14

1.5. Liczba innych spraw prowadzonych przez Kolegium w trybie określonym
przepisami Ppsa, skierowanych do WSA, ogółem/11 - 2

2. Skargi na akty i czynności Kolegium rozpatrzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny prawomocnymi orzeczeniami w roku objętym informacją :

Liczba orzeczeń WSA w roku objętym informacją ogółem - 334

w tym :

Lp.

Rodzaj rozstrzygnięcia

Liczba spraw

1.

Skargi na decyzje i postanowienia rozpoznane przez Sąd

w tym :

uwzględnienie skargi

140

334

2.

Skargi na bezczynność Kolegium rozpoznane przez Sąd

w tym :

uznające skargi za uzasadnione

0

INFORMACJE I DODATKOWE WNIOSKI

Wybrane problemy z orzecznictwa Kolegium

Podatki i opłaty

W 2014r. wpływ spraw podatkowych utrzymał się mniej więcej na poziomie roku 2013. Jeśli chodzi o charakter spraw, większość odwołań dotyczyła decyzji ustalających i określających wysokość zobowiązania podatkowego. W przeważającej mierze odnosiło się to do podatku od nieruchomości. Skarżący odwoływali się głównie z powodów merytorycznych. Powodów tego stanu rzeczy upatrywać można w tym, że poziom znajomości i stosowania przepisów proceduralnych z zakresu prawa podatkowego w gminach znacznie wzrósł i bardzo rzadko trafiają do Kolegium sprawy z uchybieniami formalnymi.

W odniesieniu do lat ubiegłych w 2014r. ilość odwołań w sprawach o ulgi podatkowe, głównie umorzenia, utrzymała się na stałym poziomie: w 2009 było 58 takich spraw, w 2010 – 31, w 2011 – 42, w 2012 – 28, w 2013 – 30, w 2014 – 34. Ponieważ postępowania wyjaśniające w sprawie udzielania ulg podatkowych w znakomitej większości gmin przeprowadzane są prawidłowo, a decyzje są odzwierciedleniem materiału dowodowego, Kolegium większość tych decyzji utrzymywało w mocy.

Podobnie jak w latach poprzednich odwołania w przeważającej mierze dotyczyły podatku od nieruchomości. Odwołań w sprawie podatku leśnego nie było w ogóle, pewna część dotyczyła podatku rolnego i łącznego zobowiązania pieniężnego. Chodziło głównie o zwolnienie z podatku rolnego i udzielenie ulgi inwestycyjnej – spraw tych było 3.

Odwołania związane z opłatą targową są sporadyczne – w 2014r. były tylko 3 takie odwołania. Wpływ spraw związanych z opłatą uzdrowiskową znacznie wzrósł, z 9 w 2013r. na 31 w 2014r. W dalszym ciągu niemal wszystkie pochodzą z gminy Połczyn Zdrój i wynikły na tle stosowania tej opłaty w szpitalach uzdrowiskowych. Stanowisko w tej sprawie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie ustabilizowało się: obecnie wszystkie skargi stron są uwzględniane. Natomiast w 2013r. stanowisko w tej sprawie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie było dwojakie: raz Sąd oddalił skargę na utrzymanie w mocy takiej opłaty, raz uchylił decyzję.

Kolegium składa w tym przedmiocie w Naczelnym Sądzie Administracyjnym każdorazowo skargi kasacyjne – jeszcze żadna nie została rozstrzygnięta – aby uzyskać jakieś bardziej wiążące stanowisko niż to, które prezentuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie.

Na decyzje podatkowe wniesiono do WSA w 2014 roku 51 skarg (w 2013 – 83, w 2012 – 68). A zatem liczba skarg wnoszonych do WSA w Szczecinie spadła. Przy tym wskazać trzeba, że w 2013r. 30 skarg pochodziło od Polskiej Spółki Gazownictwa, sprawa natomiast co do meritum była jedna. Wyroki WSA w Szczecinie były w 2014r. w wielu przypadkach nie do zaakceptowania i w ocenie Kolegium naruszały prawo, co skłoniło Kolegium do wnoszenia do NSA skarg kasacyjnych – w sprawach podatkowych wniesiono aż 9 takich skarg (natomiast w 2013r. – 7 skarg). Sąd w wyrokach w sprawach podatkowych bardzo rzadko wypowiada się merytorycznie, najczęściej poszukuje podstaw do uchylenia decyzji Kolegium z przyczyn uchybień proceduralnych i to najczęściej – w ocenie składów orzekających Kolegium – bardzo wątpliwych uchybień. Wyroki WSA w Szczecinie nie dają wsparcia w orzecznictwie organów podatkowych, ponieważ nie prezentują merytorycznego stanowiska, więc są w zasadzie bezużyteczne z punktu widzenia praktyki podatkowej.

Poza tym rok 2014 nie odznaczył się szczególnie pod względem kontrowersji interpretacyjnych i temu podobnych.

Świadczenia rodzinne, pomoc społeczna, pomoc osobom uprawnionym do alimentów, wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej

Dokonane zmiany ustawy z dnia 28 listopada 2013r. o świadczeniach rodzinnych (t.j.Dz. U. z 2015r. poz. 114) nie przyniosły rozwiązania istniejących problemów orzeczniczych. Nadal, pomimo zmiany art. 5 / ust.4 ,4a i 4b/ w części dot. dochodu uzyskanego i utraconego nie zmieniono w dostatecznym stopniu art. 3 pkt 23 i 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych , co w ocenie tut. Kolegium nadal skutkuje naliczaniem dochodu wirtualnego a nie realnego. Oczywiście, to bardzo dobrze, iż rozszerzono katalog dochodów utraconych i uzyskanych /świadczenia otrzymywane po utracie zatrudnienia, alimenty- po śmierci osoby zobowiązanej, zawieszenie pozarolniczej działalności gospodarczej/ to jednak nadal sporna jest kwestia utraty dochodu np. z tytułu zaprzestania płacenia alimentów czy też utraty dochodu uzyskanego z gospodarstwa rolnego czy też nieprowadzenia działalności gospodarczej w przypadku jej niewyrejestrowania lub niezawieszenia I tak, nie ulega wątpliwości, że dochód z gospodarstwa rolnego obliczony zgodnie z przepisami ustawy nie odpowiada faktycznym czyli realnym dochodom, a w przypadku utraty tego dochodu jak np. w przypadku rozwiązania umowy dzierżawy gruntu w związku z nieujęciem tej kategorii dochodu w art.3 pkt 23 i 24 ustawy, odmawia się pomocy osobom, których dochód realny daje podstawę do przyznania i uzyskania świadczenia. Kolegium pragnie tutaj zaznaczyć, że wprowadzone w ustawie o świadczeniach rodzinnych zasady uwzględniania utraty i uzyskania dochodów przy ustalaniu wysokości dochodu rodziny mają służyć przede wszystkim, co podkreśla się w orzecznictwie i piśmiennictwie, ustaleniu rzeczywistej wysokości tego dochodu, czyli mają na celu wyeliminowanie z dochodu rodziny tych dochodów, których członek rodziny w okresie rozpatrywania wniosku o przyznanie świadczenia już nie uzyskuje, to jednak przepisy art.3 pkt 23 i 24 ustawy nie zapewniają realizacji tej zasady.

Bardzo często mamy do czynienia z sytuacją, kiedy to wojewódzkie sądy administracyjne albo też Naczelny Sąd Administracyjny poprawiają ustawodawcę poprzez tworzenie zupełnie nowych treści obowiązujących przepisów. Przykładem jest ostatnia uchwała Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 czerwca 2014r. (sygn.akt I OPS 15/2013) a dotycząca dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Skład siedmiu sędziów NSA uznał, że w przypadku urodzenia podczas jednego porodu kilkorga dzieci, dodatek przysługuje na każde dziecko. Za uchwałą nie nastąpiła jednak jak na razie zmiana odnośnych przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Należy zauważyć, że ośrodki pomocy społecznej z obszaru działania SKO w Koszalinie nie przyznają dwóch dodatków w przypadku urodzenia się bliźniąt. Chociaż w ocenie Kolegium, uchwała NSA nie wiąże Kolegium, to jednak zdecydowano o jej akceptacji. Inaczej, odmienne nasze rozstrzygnięcia w tej kwestii, byłyby niewątpliwie zakwestionowane przez Sąd Administracyjny w Szczecinie.

Przykładem niczym nieuzasadnionej – w ocenie tut. Kolegium – linii orzecznictwa sądowego jest również przyjęcie przez sądy, iż z treści art. 27 ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tj. Dz. U. z 2012r. poz. 1228), zgodnie z którym organ właściwy wierzyciela przekazuje dłużnikowi alimentacyjnemu oraz organowi właściwemu dłużnika informację o przyznaniu osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wynika obowiązek zawiadomienia tegoż dłużnika, jako strony, o wszczęciu postępowania w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Nie ulega wątpliwości, że taka sytuacja nie będzie z korzyścią dla osób uprawnionych, gdyż postępowanie w sprawie może trwać bardzo długo, ze względu na odwołania dłużników alimentacyjnych jak też skargi do sądów administracyjnych.

W praktyce orzeczniczej Kolegium, na uwagę zasługuje fakt pewnych rozbieżności w procedurze ustalania świadczeń nienależnie pobranych z pomocy społecznej oraz świadczeń rodzinnych. W przypadku pobrania świadczeń nienależnych z pomocy społecznej, organ zgodnie z art. 104 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2015r. poz. 163), jeżeli dochodzi do wniosku, że są podstawy do stwierdzenia, że pobrano nienależne świadczenia, wszczyna postępowanie nie tylko po to, aby rozstrzygnąć w decyzji, że strona pobrała nienależnie świadczenia, ale po to aby ustalić jego kwotę i orzec o obowiązku zwrotu tego świadczenia albo o odstąpieniu od żądania tego zwrotu. Ustalenie kwoty pobranych nienależnie świadczeń jak również obowiązek ich zwrotu lub z uwagi na szczególne okoliczności, tj. gdyby żądanie zwrotu pobranych świadczeń stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie – tj. odstąpienie od żądania zwrotu pobranych świadczeń - wyrażone jest w jednej decyzji. W świadczeniach rodzinnych natomiast wydawane są dwie decyzje. Najpierw jest decyzja ustalająca kwotę świadczeń nienależnie pobranych, po otrzymaniu której strona może zwrócić się do organu z wnioskiem o umorzenie pobranych świadczeń w całości lub w części względnie o rozłożenie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na raty. Organ po rozpatrzeniu wniosku strony wydaje drugą decyzję zobowiązującą stronę do zwrotu świadczeń nienależnie pobranych w całości lub w części, jeżeli uwzględni wniosek strony o częściowym umorzeniu pobranych należności lub wydaje decyzję umarzającą w całości pobraną kwotę względnie o rozłożeniu zwrotu kwoty na raty.

Problemem często przejawiającym się w 2014r. była również niejednoznaczność w przedmiocie uznawania za dochód bądź też nie, zarówno w pomocy społecznej jak i w świadczeniach rodzinnych, kwot dotacji otrzymywanych przez świadczeniobiorców np. z Powiatowych Urzędów Pracy bądź z pomocowych funduszów europejskich, na prowadzenie działalności gospodarczej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku sygn. akt. II SA/Sz 453/14 zajął jednoznaczne stanowisko, iż środki otrzymane na prowadzenie działalności gospodarczej nie stanowią dochodu rodziny. Dochodem będą dopiero środki uzyskiwane z tej działalności, po jej uruchomieniu. Wcześniej dochodziło często do absurdalnych sytuacji, kiedy to do dochodu rodziny osoby otrzymującej np. 30.000,- zł na podjęcie i uruchomienie działalności gospodarczej, która nie mogła przecież wydać tych środków na cele bytowe rodziny, a wyłącznie na prowadzenie i uruchomienie działalności gospodarczej, kwota dotacji doliczana była wcześniej do dochodu rodziny. Obecnie WSA w Szczecinie przyjął stanowisko, iż środki te nie stanowią dochodu rodziny.

Bardzo podobnie przedstawia się sytuacja wliczania lub niewliczania do dochodu kwot uzyskiwanych przez członka rodziny w formie diet z tytułu podróży krajowych i zagranicznych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 13 kwietnia 2011r., sygn. akt II SA/Go 147/11, przyjął, iż otrzymywana w postaci diet rekompensata zwiększonych lub pełnych kosztów podróży służbowej pracownika nie zwiększa dochodu rodziny, a jedynie go nie uszczupla. Powyższy problem będzie w bieżącym roku przedmiotem analizy przez WSA w Szczecinie.

Na uwagę zasługuje również stanowisko WSA w Szczecinie zaprezentowane w wyroku z dnia 25 czerwca 2009r., sygn. akt II SA/Sz 116/09, zgodnie z którym utrata części zatrudnienia tj. np. przejście z pełnego na pół etatu stanowi utratę dochodu.

Dokonując analizy problemów orzeczniczych za rok 2014 podkreślenia następnie wymaga okoliczność, iż ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. 2013 r. poz. 135) częściowo zastąpiła w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej ustawę z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, z której usunięto kwestie dotyczące pieczy zastępczej i jej finansowania, zaś pomoc dla usamodzielnianych ograniczono do wychowanków opuszczających domy pomocy społecznej, schroniska, ośrodki młodzieżowe czy zakłady poprawcze. Oznacza to, że od dnia 1 grudnia 2012r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, sprawy przyznawania pomocy na kontynuowanie nauki dla usamodzielnianych, którzy opuszczają rodziny zastępcze, są załatwiane na podstawie tej ustawy. Mimo, że zmiana nastąpiła od 1 stycznia 2012r., to w dalszym ciągu ośrodki pomocy społecznej mają problemy z interpretacją przepisu art. 240 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w myśl którego do pomocy dla osób usamodzielnianych, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opuściły rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą, albo pobierają pomoc przyznaną im na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, stosuje się przepisy dotychczasowe. Zgodnie z tym przepisem do pomocy dla takiej grupy osób stosuje się przepisy ustawy o pomocy społecznej. Wyjątek od tej zasady wprowadza art. 240 ust. 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w myśl którego osoby, którym na podstawie dotychczasowych przepisów odmówiono prawa do pomocy na kontynuowanie nauki z powodu nieprzebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo niespełnienia kryterium dochodowego, nabywają prawo do tej pomocy, jeżeli spełniają warunki określone w niniejszej ustawie. Oznacza to że, jeśli osoba usamodzielniana przed 1 stycznia 2012 r. opuściła rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą albo pobiera pomoc przyznaną na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011 r., stosuje się przepisy dotychczasowe, gdyż wystarczające jest to, aby usamodzielniany opuścił rodzinę zastępczą bądź placówkę opiekuńczo - wychowawczą przed 1 stycznia 2012 r. Ośrodki pomocy społecznej w dalszym ciągu mają duże problemy z właściwą interpretacją i stosowaniem tych przepisów.

Podkreślenia następnie wymaga, że zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, tylko dwie kategorie pomocy są obecnie uzależnione od kryterium dochodowego, dotyczy to pomocy na usamodzielnienie oraz pomocy na zagospodarowanie. Ustawodawca nie przewidział natomiast tego kryterium jako jednego z warunków niezbędnych do ubiegania się o pomoc na kontynuowanie nauki. Obecnie zatem warunki, na jakich przyznaje się pomoc na kontynuowanie nauki, są korzystniejsze aniżeli przed zmianą ustawy, dlatego też wolą ustawodawcy było, aby ta grupa osób, która spełnia warunki do uzyskania pomocy, ale przekracza kryterium dochodowe, nie była takiej pomocy pozbawiona. Jednakże zwrócić uwagę należy na przepis art. 240 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w myśl którego do pomocy dla osób usamodzielnianych, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opuściły rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo-wychowawczą, albo pobierają pomoc przyznaną im na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, stosuje się przepisy dotychczasowe. Zgodnie zatem z tym przepisem do pomocy dla takiej grupy osób stosuje się przepisy ustawy o pomocy społecznej. Wyjątek od tej zasady wprowadza art. 240 ust. 3 ustawy, w myśl którego osoby, którym na podstawie dotychczasowych przepisów odmówiono prawa do pomocy na kontynuowanie nauki z powodu nieprzebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo niespełnienia kryterium dochodowego, nabywają prawo do tej pomocy, jeżeli spełniają warunki określone w niniejszej ustawie. Ośrodki pomocy społecznej w wielu przypadkach niesłusznie – w ocenie Kolegium – odmawiają pomocy tej grupie uprawnionych że względu właśnie na przekroczenie kryterium dochodowego.

System oświaty – rozliczanie dotacji oświatowych w przypadku zmiany stawki dotacji po zakończeniu roku budżetowego

Kontrowersje i istotne problemy orzecznicze wzbudza stosowanie przez jednostki samorządu terytorialnego udzielające dotacji podmiotom prowadzącym niepubliczne placówki szkolne o charakterze placówek publicznych, przepisów ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. z 2004r., nr 256, poz. 2572 ze zm.), w szczególności jej art. 90 ust. 3. Zgodnie z tym przepisem, dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych przysługują na każdego ucznia uczestniczącego w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w danym miesiącu, w wysokości nie niższej niż 50% ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem że osoba prowadząca szkołę niepubliczną poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. W przypadku braku na terenie gminy lub powiatu szkoły publicznej danego typu i rodzaju podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę lub powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu lub rodzaju. Przepis ten, w przywołanym brzmieniu obowiązuje od 1 stycznia 2013r., jednak stwierdzić należy, że wynikające z niego zasady i mechanizmy ustalania kwoty dotacji, były zbliżone w materii zainteresowania, do wynikających z poprzedniego brzmienia.

Podkreślenia wymaga, że głównie za sprawą stanowiska przedstawianego przez liczne Regionalne Izby Obrachunkowe, organy przyjmują, że użyte w art. 90 ust. 3 ustawy o systemie oświaty określenie wydatków bieżących oznacza ujęte w budżecie wydatki bieżące poniesione do końca roku budżetowego, a więc są to wydatki wynikające z budżetu i jego korekt w tym zakresie, wydatki, które zgodnie z budżetem zostały poniesione w roku budżetowym. Ustawodawca bowiem nie zawęził wydatków bieżących ujętych w budżecie do wydatków planowanych, czy też określonych w pierwotnym ujęciu budżetu. Każda zatem korekta budżetu powoduje potrzebę weryfikacji wysokości bieżących wydatków, na podstawie której zweryfikować należy wysokość przysługującej dotacji. Ogólny zwrot „wydatki bieżące” w tym przypadku należy rozumieć jako wydatki bieżące ustalone w budżecie danej jednostki samorządu terytorialnego z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w trakcie roku budżetowego. Zgodnie bowiem z przywołanym wyżej, a mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, art. 90 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, dotacje przysługują w wysokości nie niższej niż 50% ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia. Podkreślić należy, że ustawa ta posługuje się pojęciem wydatków „przewidzianych” (np. art. 90 ust. 1a, ust. 2a) oraz pojęciem wydatków „ponoszonych” (np. art. 90 ust. 3), nie precyzując jak należy te pojęcia rozumieć. Dla przykładu można tu podać uchwałę RIO w Poznaniu z dnia 28 listopada 2012r. (sygn. 21/1521/12), uchwałę RIO we Wrocławiu z dnia 20 listopada 2012r. (sygn. 71/12), uchwały RIO w Krakowie (sygn. KI-411/101/12 oraz sygn. KI-411/28/13), uchwałę RIO w Szczecinie (sygn. K-0542/75/SA/12) oraz wystąpienie pokontrolne RIO w Lublinie (sygn. RIO-II-600/18/12).

W kilku sprawach prowadzonych w omawianym zakresie, Kolegium przyjęło, że pojęcia te należy rozumieć w taki sposób, że wydatki przewidziane to wydatki planowane, zaś wydatki ponoszone, to wydatki ujęte jako wykonane. Na prawidłowość takiego rozumienia użytego przez ustawodawcę w art. 90 ust. 3, określenia „ustalonych w budżecie wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju”, wskazuje nie tylko kontekst językowy, ale także wykładnia systemowa i funkcjonalna. Z treści art. 90 ustawy można wywnioskować, że intencją ustawodawcy było dofinansowanie działalności niepublicznych placówek szkolnych w kwocie stanowiącej pewną część nakładów ponoszonych przez odpowiednią jednostkę samorządu terytorialnego na utrzymanie prowadzonych przez tę jednostkę (lub odpowiednią sąsiednią) placówek publicznych tego samego typu i rodzaju. Planowane jedynie, a nie wykonane (nie poniesione) wydatki bieżące nie mogłyby odzwierciedlić prawdziwego zaangażowania w finansowanie prowadzonych przez tę jednostkę szkół. Dopiero ustalenie poziomu faktycznie poniesionych wydatków w roku budżetowym pozwala na rzeczywiste ich określenie i odpowiednie zweryfikowanie podstawy naliczenia dotacji dla niepublicznych szkół. Regulacje prawne uzasadniające weryfikację wysokości stawek dotacji po zamknięciu roku budżetowego, znajdują się w samym art. 90 ust. 3 ustawy o systemie oświaty.

Wskazać trzeba, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, w wyroku z dnia 13 listopada 2014r. (sygn. akt I SA/Sz 845/14), nie zgodził się z zaprezentowanym stanowiskiem organów obu instancji. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że cyt. : „… Unormowanie co do zwrotu dotacji w trybie art. 252 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (t.j.Dz.U. z 2013r. poz. 885 ze zm.) wymaga zawinionego zachowania ze strony podmiotu dotowanego (tutaj Skarżących), natomiast w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy nie budzi wątpliwości w świetle ww. wyroku z dnia 09 lipca 2014r., sygn. akt I SA/Sz 486/14, że do zaniżenia stawek dotacji doszło z powodu nieuprawnionego zachowania podmiotu dotującego (Powiat). Jak bowiem wynika z uzasadnienia wskazanego wyroku, Sąd stwierdził nieważność tej uchwały, gdyż uznał, że zmiana stawek przez ich obniżenie z mocą wsteczną, dokonana przez Zarząd Powiatu – skutkiem czego było obniżenie łącznej kwoty dotacji – narusza zasadę lex retro non agit, przy czym – jak wskazał Sąd - nie było uzasadnionych, obiektywnych i wyjątkowych okoliczności, aby te postanowienia miały działać wstecz. Uchwała ta miałaby być zastosowana do zdarzeń sprzed jej uchwalenia, a zatem negatywne skutki tej uchwały (obniżenie kwoty dotacji) dotyczyłyby już sytuacji zaistniałych (zakończonych), tj. do okresu od [...] r. Oznacza to zarazem – jak dalej wskazał Sąd - że w sytuacji – jak w przypadku Skarżących – gdy nowe przepisy pogorszyły sytuację prawną (finansową) w stosunku do zasad dotychczasowych, nastąpiło naruszenie zasady lex retro non agit, zasady zaufania do organu samorządu terytorialnego i stanowionego przez niego prawa miejscowego, a także zasady ochrony praw nabytych oraz art. 2 Konstytucji RP. Niesporne jest, że kwota dotacji na rok 2012 dla szkoły prowadzonej przez Skarżących uległa znacznemu obniżeniu, co spowodowane zostało właśnie podjęciem uchwały, a w konsekwencji uznaniem przez organy obu instancji, że Skarżący pobrali dotację w nadmiernej wysokości, i w efekcie żądaniem jej zwrotu…” Tym samym Sąd zaprezentował stanowisko, zgodnie z którym po zakończeniu roku budżetowego nie powinny być zmieniane stawki przyznanych i otrzymanych w jego trakcie dotacji, w sposób powodujący konieczność nakazania zwrotu części dotacji, nawet jeśli kwoty wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju, ustalone w budżecie jednostki samorządu terytorialnego uległy skorygowaniu.

Omawiany problem wskazuje na jeden z przypadków, w których jednostki samorządu terytorialnego znajdują się w trudnej sytuacji decyzyjnej z uwagi na ścierające się stanowiska sądów administracyjnych i organów uprawnionych do kontrolowania samorządów. Z jednej więc strony jednostka samorządu obowiązana jest zastosować się do wskazań i wytycznych podmiotu uprawnionego do kontrolowania jej działalności, w tym przypadku RIO, a z drugiej strony naraża się na uchylenie decyzji przez sąd administracyjny. Utrudnia to podejmowanie właściwych, zgodnych z obowiązującym prawem decyzji i prawidłowe stosowanie prawa.

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne

Orzecznictwo sądowoadministracyjne dot. stosowania przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz. U z 2015r. poz. 199) przyczyniło się w 2014r. do znacznego uporządkowania spraw z tego zakresu. Odwołania od decyzji w sprawie warunków zabudowy wnoszone są zarówno przez inwestorów jak też właścicieli nieruchomości sąsiednich. Najczęstsze wątpliwości odwołujących się budzi kwestia ochrony interesów osób trzecich, gdyż w ich ocenie powinna ona być rozstrzygana już na etapie ustalania warunków zabudowy, a nie pozwolenia na budowę. W 2014r., podobnie jak w latach poprzednich, wiele odwołań rozpatrywanych na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, pochodziło od właścicieli nieruchomości sąsiednich, sprzeciwiających się realizacji przedsięwzięć na działkach sąsiednich. W większości spraw, z uwagi na prawidłowo przeprowadzane postępowania, a wydane decyzje są odzwierciedleniem zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności analiz urbanistyczno-architektonicznych, Kolegium większość tych decyzji utrzymało w mocy. Uzasadniając swoją decyzję Kolegium podkreślało, iż żaden przepis prawa nie nakazuje organom prowadzącym postępowanie w sprawie o ustalenie warunków zabudowy uzyskania zgody właścicieli nieruchomości sąsiednich. Wykazywano, iż ochrona interesów osób trzecich w procesie inwestycyjnym nie może prowadzić do sytuacji, w której to osoby trzecie, a nie inwestorzy – właściciele nieruchomości, na których mają powstać planowane inwestycje, decydować będą o ich dopuszczalności. Podkreślano, iż decyzja o warunkach zabudowy może być wydawana każdemu, bez względu na to, czy przysługuje mu jakiekolwiek prawo do terenu, którego dotyczy wniosek. Wymóg legitymowania się tytułem prawnym do nieruchomości następuje dopiero na etapie ubiegania się o pozwolenie na budowę. Spory te często spowodowane są wieloletnimi, nawarstwiającymi się konfliktami sąsiedzkimi. Rozpatrzenie spraw zaskarżanych często do sądu administracyjnego powoduje znaczne wydłużanie finalnego ich załatwienia. I tak, w 2014r. spora grupa spraw nadal dotyczyła wniosków osób, które nie są stroną w toczącym się, z wniosku innych osób (podmiotów), postępowań. W takich sytuacjach WSA w Szczecinie, rozpatrując skargi na decyzje Kolegium umarzające postępowanie odwoławcze, oddalał je.

W 2014r., podobnie jak w latach poprzednich odwołania składały organizacje społeczne, których celem jest szeroko rozumiana ochrona środowiska naturalnego. Organizacje te zgłaszają do organów pierwszej instancji chęć przystąpienia do toczących się przed tymi organami postępowań. Jednakże w większości spraw z uwagi na fakt, iż składając wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu organizacje te nie spełniają wymagań, przewidzianych przez prawo krajowe, obowiązujące na terytorium RP, od których spełnienia zależy dopuszczenie czynnika społecznego do postępowania administracyjnego, toczącego się w sprawie indywidualnej, wnioski te nie były przez Kolegium uwzględniane. W sytuacjach, kiedy organizacje społeczne występowały z wnioskami o dopuszczenie do udziału
w postępowaniu, w sytuacji funkcjonowania w obrocie prawnym ostatecznej decyzji, kończącej przedmiotowe postępowanie, utrzymywano w mocy postanowienia organów I instancji odmawiające dopuszczenia organizacji do udziału w takim postępowaniu. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcia Kolegium wskazywało, że z żądaniem wszczęcia postępowania z urzędu lub dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w toczącym się postępowaniu, na podstawie art. 31 § 1 Kpa, organizacja społeczna może wystąpić jeżeli spełnione są łącznie następujące przesłanki: postępowanie musi dotyczyć sprawy innej osoby, czyli nie może dotyczyć samej organizacji (stowarzyszenia), postępowanie powinno dotyczyć zakresu działalności organizacji objętej jej celami statutowymi, organizacja społeczna musi wykazać interes społeczny, który zamierza chronić i skonkretyzować interes społeczny przemawiający za dopuszczeniem jej do toczącego się postępowania. Ustalenie, czy zakres działalności statutowej danej organizacji uzasadnia jej udział w postępowaniu, powinno sprowadzać się do porównania zakresu tej działalności z przedmiotem danej sprawy. Zatem z przepisu tego wynika, że warunkiem skuteczności wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu jest miedzy innymi pozostawanie tego postępowania w toku. W sprawach, w których wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu złożono już po wydaniu przez organ decyzji rozstrzygającej sprawę merytorycznie, żadna ze stron nie wniosła odwołania i wydana decyzja stała się ostateczna, w ocenie Kolegium, z uwagi na fakt, iż przed organem I instancji postępowanie się już nie toczyło - niezależnie od tego, czy udział Stowarzyszenia w postępowaniu był uzasadniony celami statutowymi i przemawiał za tym interes publiczny, organ zobowiązany był do negatywnego załatwienia wniosku z uwagi na jego niedopuszczalność – nie toczyło się już postępowanie do którego Stowarzyszenie mogłoby przystąpić. W takich sprawach – w przypadku wniesienia odwołania – należało umorzyć postępowanie odwoławcze.

Podobnie, umarzano postępowania odwoławcze zainicjowane wnioskami podmiotów, których nie można uznać za strony postępowania w przedmiocie ustalania warunków zabudowy. W świetle utrwalonego już orzecznictwa sądów administracyjnych nie budzi wątpliwości, że stroną postępowania w sprawie ustalenia warunków zabudowy są jedynie: wnioskodawca inwestycji oraz właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości na której inwestycja ma być realizowana, jak również właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości bezpośrednio sąsiadujących. W wielu sprawach np. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad składał odwołania w postępowaniach dotyczących innych podmiotów, podczas gdy nie jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym działek objętych postępowaniem o warunki zabudowy, ani działek sąsiadujących. W ocenie Kolegium z faktu, że na określonym terenie planowana jest inwestycja celu publicznego, która będzie realizowana na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 2003r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 687), nie wypływają jakiekolwiek uprawnienia strony skarżącej do uczestnictwa w postępowaniu kończącym się decyzją o ustaleniu warunków zabudowy. W tym kontekście podkreślano, że szczególną cechą interesu prawnego w rozumieniu przywoływanego w uzasadnieniu decyzji art. 28 Kpa, jest realność, co oznacza, że tenże interes prawny musi rzeczywiście istnieć w dacie stosowania danych norm prawa administracyjnego, nie może to być interes tylko przewidywany w przyszłości ani hipotetyczny. Zatem, skoro GDDKiA w chwili obecnej nie przysługuje żaden tytuł prawnorzeczowy do nieruchomości sąsiadujących z terenem zamierzonej inwestycji, to stwierdzić należy, że Kolegium prawidłowo uznało, iż GDDKiA nie posiada interesu prawnego w postępowaniu o ustalenie warunków zabudowy, w tym w kwestionowaniu decyzji ustalającej te warunki i umarzało postępowanie odwoławcze. Stanowisko Kolegium zostało w pełni akceptowane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, rozstrzygający skargi na rozstrzygnięcia tut. Kolegium.

W dalszym ciągu w ocenie tut. Kolegium, naruszeniem art. 36 ust. 4 oraz art. 37 ust. 6 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest zawarcie w sentencji zaskarżonej decyzji zapisu orzekającego o obowiązku wpłaty ustalonej opłaty planistycznej (z tytułu wzrostu wartości w związku z działaniami planistycznymi gminy) w określonym terminie, na wskazane konto pod rygorem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji. Takie ustalenie również nie ma podstawy prawnej, albowiem przepisy ustawy nie wskazują, aby w decyzji o ustaleniu można było określić termin płatności. Opłata planistyczna jest dochodem własnym gminy (niepodatkowym). Strona uiszcza ją więc na odpowiednie konto gminy (wskazane jest podanie numeru konta w uzasadnieniu decyzji organu I instancji), ewentualnie gotówką w kasie urzędu. Jeżeli strona zobowiązana na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej do uiszczenia renty planistycznej nie dokonuje jej zapłaty, wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako wierzyciel jest uprawniony do przesłania upomnienia z wezwaniem do wykonania obowiązku. Jeżeli zobowiązany nadal nie wykonuje obowiązku, wówczas organ gminy powinien wystawić tytuł egzekucyjny i na tej podstawie samodzielnie wszcząć postępowanie egzekucyjne (jeśli jest do tego uprawniony) lub wnioskować o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przez właściwy organ. Pouczenie zatem o sposobie uiszczenia opłaty powinno znaleźć się w uzasadnieniu decyzji bądź w dodatkowych informacjach dla strony, a nie w sentencji decyzji.

Udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie, udział społeczeństwa w ochronie środowiska, oceny oddziaływania na środowisko

W art. 44 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. 2013 r. poz. 1235) ustawodawca przyznał szczególne uprawnienia organizacjom ekologicznym. Organizacji ekologicznej służy prawo wniesienia odwołania oraz skargi do sądu administracyjnego, od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. W praktyce orzeczniczej Kolegium problemy i wątpliwości stwarza brak ustawowej – szczegółowej – definicji organizacji ekologicznej. W ocenie Kolegium nie jest wystarczająca definicja organizacji ekologicznej określona w art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy: organizacja społeczna, której statutowym celem jest ochrona środowiska. Analogicznych regulacji, jak w cytowanym przepisie art. 44 ustawy, nie ma w odniesieniu do innych podmiotów, nie będących organizacjami ekologicznymi. Być może wątpliwości w pewnym stopniu – w zakresie przesłanek brania udziału na prawach strony przez organizacje ekologiczne w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa – zostaną rozwiane przez nowelizację art. 44 ust. 1 ustawy. Z dniem 1 stycznia 2015r. otrzymała on brzmienie: „Organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach strony, jeżeli prowadzą działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody, przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia tego postępowania. Przepisu art. 31 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się”.

Na tle stosowania niniejszej ustawy w 2014r. Kolegium pragnie zwrócić uwagę, iż gwarantuje ona społeczeństwu udział w postępowaniach w sprawie ochrony środowiska. Każdy ma prawo składania uwag i wniosków w postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa. Do udziału w konsultacjach społecznych ma prawo każdy, bez względu na jego status prawny. Prawo to ogranicza się jednak jedynie do możliwości składania uwag i wniosków co do realizacji przedsięwzięcia i nie jest równoznaczne z uzyskaniem uprawnień strony w postępowaniu. Dla zapewnienia uprawnień do uczestnictwa społeczeństwa w procesie ochrony środowiska, ustawodawca przewidział jedynie prawo do szerokiej i szczegółowej informacji (z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z art. 16-20 ustawy) oraz do składania uwag i wniosków, które mogą, lecz nie muszą, być uwzględnione w decyzji (art. 37 pkt 1 i 2 ustawy).

W myśl art. 72 ust. 1 ustawy, wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach następuje przed uzyskaniem:

1) decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych oraz decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części - wydawanych na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.);

2) decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;

Z powyższego wynika, że zainteresowane osoby mogą bronić swoich interesów prawnych na etapie postępowania w wyżej wymienionych sprawach. Dla zapewnienia uprawnień do uczestnictwa społeczeństwa w procesie ochrony środowiska, ustawodawca przewidział jedynie prawo do szerokiej i szczegółowej informacji (z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z art. 16-20 ustawy) oraz do składania uwag i wniosków, które mogą, lecz nie muszą być uwzględnione, w decyzji (art. 37 pkt 1 i 2 ustawy). We wskazanych wyżej sprawach przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku… nie przewidują jednak wydania decyzji administracyjnej ani postanowienia. Omawiana ustawa reguluje dostęp społeczeństwa do informacji oraz zasady konsultacji społecznej przy podejmowaniu decyzji, ale tylko poprzez składanie uwag i wniosków. Na podstawie tej ustawy nie można zatem w drodze odwołania kwestionować poszczególnych wysoce specjalistycznych rozstrzygnięć decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych. Ograniczona jest zatem możliwość kwestionowania wskazanych w art. 82 ustawy ustaleń decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Stroną i beneficjentem postępowania w przedmiocie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest tylko inwestor. Legitymację strony w przedmiotowym postępowaniu należy oceniać według art. 28 k.p.a. Stanowi on, iż stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Podkreślenia – z problematyki orzeczniczej Kolegium – wymaga, że aby być stroną w postępowaniu administracyjnym wystarczy, że postępowanie dotyczy interesu prawnego danego podmiotu, ten interes nawet nie musi być natomiast naruszony (odmiennie niż np. w art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym), a istotnym elementem oceny przymiotu strony powinno być ustalenie, czy nieruchomość tego podmiotu znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie zamierzonego przedsięwzięcia lub w zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia.

Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku… gwarantuje społeczeństwu udział w postępowaniach w sprawach wymienionych w tej ustawie, lecz tylko poprzez składanie uwag i wniosków przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ponadto zauważyć należy, że wymieniona ustawa nie przyznaje każdemu obywatelowi, czy też innemu podmiotowi działającemu w społeczeństwie, przymiotu strony w odniesieniu do omawianej decyzji. Właściciele nieruchomości położonych w pobliżu planowanego przedsięwzięcia nie posiadają generalnie interesu prawnego w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Osobom tym – nie będącym stroną postępowania - nie przysługuje zatem prawo odwołania od takiej decyzji.

Na gruncie stosowania niniejszej ustawy podkreślić również należy, że organ I instancji wydający decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach generalnie jest związany stanowiskiem organów wyspecjalizowanych (np. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska), jakie zajęły one w ramach uzgodnienia bądź opiniowania. Okoliczność ta nie jest jednak kluczowym i jedynym argumentem dla organu odwoławczego, jakim jest Kolegium. W szczególności nie można tracić z pola widzenia tego, że z uwagi na niezaskarżalność (art. 77 ust. 7 ustawy) aktów tychże organów współdziałających (np. PPIS, RDOŚ), to na organie odwoławczym spoczywa także obowiązek należytej i wnikliwej oceny, czy akty te nie są także wadliwe (w myśl art. 142 kpa).

Ochrona przyrody

Administracyjna kara pieniężna za usunięcie drzew bez wymaganego prawem zezwolenia.

Wyrokiem z dnia 1 lipca 2014r. sygn. akt SK 6/2012 Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność dwóch przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U z 2013r. poz. 627, 628 i 842), tj. art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1, na podstawie których wymierzane są właścicielom nieruchomości administracyjne kary pieniężne za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody przez to, że przewidują obowiązek nałożenia przez właściwy organ samorządu terytorialnego administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez wymaganego zezwolenia lub zniszczenie przez posiadacza nieruchomości drzewa lub krzewu, w sztywno określonej wysokości, bez względu na okoliczności tego czynu, są niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te tracą moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Tak więc Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą w/w przepisy, ale równocześnie odroczył utratę mocy ich obowiązywania. Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował trybu nakładania kar, ale to, że są one nakładane automatycznie i w jednakowej wysokości zarówno na osoby, które wycięły zdrowe drzewa, jak i te, które usunęły drzewa chore lub złamane na skutek działania żywiołów, czy też w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu. Oznacza to, że organ wydający zezwolenia na wycięcie drzew i ustalający kary za nielegalne ich usunięcie, powinien wziąć pod uwagę wyżej wymienione okoliczności i ustalić, czy drzewa były zdrowe, czy obumarłe, czy też zostały zniszczone w wyniku działania sił przyrody lub innych zdarzeń niezależnych od właściciela nieruchomości.

Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów o 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw z uwagi na zapewnienie możliwości realizacji przez organy ochrony środowiska zadań nałożonych przez ustawę o ochronie przyrody, a także trwające aktualnie prace legislacyjne zmierzające do zmian zasad wymierzania kar administracyjnych za usunięcie, bez wymaganego zezwolenia, drzew lub krzewów.

Według stanowiska doktryny ukarani za usunięcie chorego, martwego lub uszkodzonego przez żywioł drzewa mogą obecnie, powołując się na wyrok TK, wystąpić z wnioskiem o zawieszenie toczącego się przeciwko nim postępowania.

Jednak analiza wyroku TK prowadzi do jednoznacznego wniosku, że nie wszyscy ukarani mogą liczyć na anulowanie kary, co oznacza, że osoby, które wycięły zdrowe, nieuszkodzone i nie zagrażające bezpieczeństwu drzewa ponoszą odpowiedzialność na dotychczasowych zasadach bez możliwości oczekiwania na wejście w życie nowych przepisów ustawy o ochronie przyrody.

W tej sytuacji zaistniały wątpliwości, czy rozpoznając indywidualną sprawę, organy samorządu terytorialnego powinny stosować aktualne /niekonstytucyjne/ przepisy ustawy o ochronie przyrody.

W dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych dominuje pogląd, iż przepisy te nie mogą stanowić podstawy do orzekania kar pieniężnych za usunięcie drzew lub krzewów bez zezwolenia.

Termin usunięcia drzew jako element decyzji w sprawie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów, a zmiana decyzji w trybie art. 155 kpa.

Spośród elementów decyzji administracyjnej w przedmiocie zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów można wyodrębnić: elementy obligatoryjne oraz elementy fakultatywne.

Na gruncie przepisów ustawy o ochronie przyrody do elementów obligatoryjnych zezwolenia należy zaliczyć określenie: a) rodzaju, gatunku i odmiany drzewa lub krzewu, obwodu pnia mierzonego na wysokości 130 cm lub powierzchni krzewów, b) ilości drzew będących przedmiotem zezwolenia, c) terminu usunięcia, przesadzenia drzew albo krzewów lub posadzenia innych drzew lub krzewów.

Do elementów fakultatywnych zezwolenia należy określenie obowiązku przesadzenia drzew lub krzewów w miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie albo zastąpienia ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub krzewów oraz ustalenie opłaty za usunięcie drzew lub krzewów lub też zwolnienie od powyższej opłaty.

Jak wynika z postanowień art. 84 ust. 3 ustawy w każdym zezwoleniu powinien być wskazany termin usunięcia drzew lub krzewów, ich przesadzenia lub posadzenia innych drzew lub krzewów. Wiadome jest, że decyzja zezwalająca na wycięcie drzewa i krzewów, jak również wydana pod warunkiem dokonania nasadzeń zastępczych wywołuje skutki tylko przez pewien okres czasu, co oznacza, że czas obowiązywania takiej decyzji ograniczony jest terminem usunięcia drzewa bądź terminem dokonania nowych nasadzeń.

Możliwe jest jednak, że po wydaniu decyzji strona chce zrezygnować z przyznanego uprawnienia, bo np. zmieniła się sytuacja faktyczna, która uniemożliwia wykonanie nałożonego obowiązku, albo strona chce zmienić zakres przyznanych uprawnień i obowiązków. Wówczas zastosowanie może mieć tryb określony w art. 155 kpa, pozwalający na weryfikację wydanej już decyzji ostatecznej z jednego tylko punktu widzenia, tj. interesu społecznego lub słusznego interesu strony.

Jednakże dokonując oceny, czy istnieją podstawy do zmiany decyzji w zakresie odnoszącym się do terminu dokonania czynności, trzeba zaznaczyć, że taka zmiana może nastąpić tylko przed upływem wyznaczonego wcześniej terminu.

Nadmienić trzeba również, że w przypadku decyzji zezwalających na usunięcie drzew w wyznaczonym terminie upływ terminu ważności powoduje skutek w postaci wyeliminowania decyzji z obrotu prawnego, gdyż po utracie ważności decyzja nie ma przymiotu ostateczności ani nie tworzy żadnych praw. W sytuacji zatem, gdy decyzja administracyjna utraci ważność, niedopuszczalne jest przedłużanie terminu jej ważności po tej dacie. W przeciwnym razie taka decyzja (zmieniająca termin) dotknięta jest wadą nieważności określoną w art. 156 § 1 pkt 2 kpa.

Gospodarka nieruchomościami

W dalszym ciągu, pomimo uwag i zaleceń Kolegium, organy I instancji niejednokrotnie w sposób nieprawidłowy określają kwestie wnoszenia opłat adiacenckich na konto gmin. Z treści art. 148 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. w Dz.U. z 2014r. poz. 518) wynika, że obowiązek wniesienia opłaty adiacenckiej (z tytułu budowy urządzeń infrastruktury technicznej oraz z tytułu podziału nieruchomości w zw. art. 98a ust. 1 ustawy) powstaje, staje się wymagalny, dopiero po upływie 14 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu opłaty stała się ostateczna. Inaczej niż przepisy kpa, które z reguły wiążą moment wymagalności obowiązku pieniężnego określonego decyzją administracyjną z momentem uzyskania przez nią waloru ostateczności. Po upływie 14 dni od dnia, w którym decyzja ustalająca opłatę adiacencką staje się ostateczna, właściwy organ gminy może dochodzić opłaty adiacenckiej w drodze egzekucji administracyjnej. W myśl art. 145 ustawy opłatę adiacencką ustala się w drodze decyzji administracyjnej i zgodnie z utrwaloną już linią orzecznictwa sądowoadministracyjnego przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami nie dają możliwości, aby w tej decyzji został jednocześnie zawarty obowiązek o terminie wniesienia opłaty, jak również obowiązek uiszczenia odsetek ustawowych jako skutek ewentualnego uchybienia terminu zapłaty opłaty adiacenckiej.

Zgodnie z art. 157 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia zawarcia umowy o dokonanie tej oceny. Zgodnie zaś z ust. 2 tego samego przepisu, sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej nieruchomości w formie operatu szacunkowego, nie może stanowić podstawy oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego, o którym mowa w ust. 1. Natomiast w ust. 4 ustawodawca postanowił, że przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku rozbieżnych operatów szacunkowych określających wartość tej samej nieruchomości dla tożsamego celu wyceny. Powyższe potwierdza orzecznictwo np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 19 października 2012r. sygn. II SA/Po 719/2012, Publikatory Lexis.pl nr 5804650. Zdaniem Sądu z przytoczonego powyżej art. 157 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami wynika wprost, że sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej nieruchomości w formie operatu szacunkowego nie może stanowić podstawy oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego sporządzonego w toku danego postępowania na zlecenie organu administracji. Wynika stąd, że w przypadku wyceny nieruchomości i stanowiącego jej podstawę operatu rzeczoznawcy majątkowego, ustawodawca wyłączył stosowanie ogólnej zasady wynikającej z art. 75 kpa., zgodnie z którym jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Tym samym jednoznacznie przesądził, że jedynym dopuszczalnym środkiem dowodowym służącym weryfikacji prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego jest opinia organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych, a nie uzyskanie przez stronę tzw. kontroperatu sporządzonego na jej zlecenie przez kolejnego rzeczoznawcę majątkowego. Można się zgodzić z twierdzeniem, że sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej nieruchomości w formie operatu szacunkowego nie może stanowić podstawy oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego sporządzonego w toku danego postępowania na zlecenie organu administracji. Trudniej się natomiast zgodzić z twierdzeniem, że powyższą zasadę stosuje się odpowiednio, czyli wprost, w przypadku rozbieżnych operatów szacunkowych określających wartość tej samej nieruchomości dla tożsamego celu wyceny. Na tle ustawodawstwa regulującego postępowania administracyjne (tj. k.p.a. i Ordynacji podatkowej), utrwalony jest pogląd, że niedopuszczalne jest stosowanie formalnej (legalnej) teorii dowodów przez twierdzenie, że daną okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi (odpowiednio - na tle art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej; wyrok NSA z: 1 września 2008 r. II FSK 1541/2006; uchwała składu siedmiu sędziów NSA z 7 listopada 2010 r. I FPS 1/2010 ONSAiWSA 2011/1 poz. 4; na tle kpa - przykładowo - wyrok NSA z 6 września 2010 r. I OSK 1401/2009; 6 września 2010 r. I OSK 1430/2009). Zagadnienie dopuszczalności każdego dowodu, nie będącego sprzecznym z prawem, jako przejawu rzetelności proceduralnej w postępowaniu administracyjnym, było już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i doktryny. W szczególności, w polskim systemie prawa nie obowiązuje formalna teoria dowodów (wyrok NSA z 9 marca 1989 II SA 961/88 ONSA 1989/1 poz. 33, akceptowany przez zespół sędziów NSA pod red. R. Hausera „K.p.a. z orzecznictwem NSA, SN i TK” W.Pr.1995 str.165 t. 8; uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 października 2010 r. I FPS 1/2010; odpowiednio- K. Piasecki „K.p.c. z komentarzem” W.Pr.1989 t. 2 str. 412 uw.1). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 14 lutego 2007 r. II SA/Gd 699/2006, Lexis.pl nr 2073482 orzekł, że odmowa dopuszczenia dowodu z operatu sporządzonego na zlecenie skarżących, jest naruszeniem art. 7, art. 75 § 1, art. 77 § 1, art. 78 i art. 80 k.p.a. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy. Przewaga w postępowaniu administracyjnym elementów inkwizycyjnych, czyli pewna nierówność podmiotów postępowania polegająca na tym, że to organ administracji kieruje postępowaniem, nie znaczy, że strona może być pozbawiona inicjatywy, również w zakresie składania wniosków dowodowych.

W tej sytuacji rodzą się poważne wątpliwości na tle stosowania przepisu art. 157 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Ruch drogowy

W porównaniu do 2013r. wpływ odwołań dotyczących przepisów ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. - Prawo o ruchu drogowym (tj. Dz.U. z 2012r poz.1137 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2013r. poz.1414) i ustawy z dnia 5 stycznia 2011r. o kierujących pojazdami (tj. Dz.U. z 2014 poz. 600 z późn. zm.) uległ zwiększeniu ( wpływ w ilości 201).

Odwołania dotyczyły głównie decyzji wydanych przez organy pierwszej instancji w zakresie stosowania ustawy o kierujących pojazdami, a głównie art.12 ust.2 i 3 ustawy tj. określenia przypadków, w których nie można wydać prawa jazdy określonej kategorii, przy wydaniu przez sąd wyroku o zakazie prowadzenia pojazdów w zakresie kat. B.

Ilość odwołań przy realizacji z postanowień w/w przepisu wynikała z różnie kształtującego się orzecznictwa sądowoadministracyjnego a wskazującego na interpretację tego przepisu.

SKO w Koszalinie podzieliło pogląd sądów, które przyjęły wykładnię gramatyczną wymienionego przepisu tj. uznały, iż intencją ustawodawcy z pewnością było wyeliminowanie z ruchu drogowego w ogóle kierowców, którzy kierowali pojazdem, do którego niezbędne było posiadanie prawa jazdy kat.B będąc pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie. Niemożliwe jest zatem wydanie nie tylko prawa jazdy kategorii B (co orzekł sąd karny), ale także innych kategorii, tj. np. kategorii C, C+E.

Zauważyć przy tym należy, że WSA w Szczecinie prezentuje odmienny pogląd stwierdzając, że brak jest podstaw prawnych do orzekania przez organ wydający uprawnienia do kierowania pojazdami oraz Kolegium w zakresie przekraczającym zakres orzeczony przez sąd powszechny w załączonym wyroku.

Wzrost odwołań w przedmiotowym zakresie spowodowany był więc wydawaniem przez Kolegium decyzji negatywnych dla kierowców tj. decyzji utrzymujących w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Kolegium nie zgadza się z poglądem, iż wskazane przepisy art. 12 ust. 2 i 3 należy stosować rozszerzająco, tj. przyjąć, iż kierowca skazany wyrokiem sądu w związku z prowadzeniem pojazdu w stanie nietrzeźwości (na utratę uprawnień kategorii B) ma prawo odzyskać prawo jazdy w innych kategoriach, które posiada tj. np. kat. C i C+E ( pojazdy o znacznie większej masie całkowitej, niż samochód osobowy do posiadania którego niezbędna jest prawo jazdy kat. B).

Jednocześnie zauważyć należy, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym ustawodawca ustawą z dnia 26 czerwca 2014 o zmianie ustawy o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2014r. poz. 970) uściślił brzmienie wskazanego przepisu tj. dodał sformułowanie, że przepis ten stosuje się także do osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie w zakresie prawa jazdy innych wymienionych kategorii. Przepis powyższy wszedł w życie z dniem 25 października 2014r., a ma zastosowanie do osób, wobec których orzeczono prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdu po dniu wejścia w życie wymienionej zmiany.

Ponadto, w dalszym ciągu dla odwołujących i ich pełnomocników wątpliwości istnieją w zakresie stosowania art.130 ust.3 ustawy-Prawo o ruchu drogowym. Przepis ten zezwala na zmniejszenie ilości punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego (o liczbę 6) wpisanych do ewidencji kierowców prowadzonej przez Policję w przypadku uczestniczenia na własny koszt w szkoleniu. Kolegium w tym zakresie prezentowało w swoim orzecznictwie pogląd, iż wymienione szkolenie powoduje zmniejszenie ilości punktów karnych, ale tak jak wskazuje przepis wykonawczy do ustawy (§ 8 ust. 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 25 kwietnia 2012r. w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego (Dz.U.z 2013 poz.488) wyłącznie, gdy szkolenie nastąpiło przed dopuszczeniem się kierowcy naruszeń tych przepisów skutkujących przekroczeniem liczby 24.

Podkreślić należy, że taki pogląd znajduje swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, łącznie z postępowaniem kasacyjnym.

Odwołania rozpatrywane przez Kolegium dotyczą również skierowania kierowcy na badania lekarskie w przypadku uzyskania przez organ wydający uprawnienia do kierowania pojazdami (Starostę) informacji o zastrzeżeniach w stanie jego zdrowia mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

Transport drogowy

Wpływ odwołań w zakresie stosowania przepisów ustawy z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U.z 2013r.poz.1414) utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie. Odwołania dotyczyły głównie cofnięcia licencji na wykonywanie transportu drogowego „taksówką”.

Wychowanie w trzeźwości i przeciwdziałanie alkoholizmowi

Stosowanie przepisów ustawy z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2012 poz.1356). W 2014r. ilość spraw w ramach stosowania przepisów w/w ustawy uległa zmniejszeniu. Odwołania w tym zakresie dotyczyły głównie stwierdzenia przez organ I instancji wygaśnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w związku z nieuiszczeniem w terminie opłaty za udzielone zezwolenia oraz cofnięcie zezwolenia w związku z naruszeniem zasad sprzedaży tych napojów (art.18 ust.10 i ust.12). Podkreślić należy, że wyczerpującego postępowania dowodowego, często także dodatkowego postępowania wyjaśniającego i uzupełniającego przez Kolegium, wymagały sprawy dotyczące cofnięcia zezwoleń. Z reguły organ I instancji nie wskazywał na niezaprzeczalne dowody na okoliczność wystąpienia przesłanek z art.18 ust.10 ustawy, skutkujących koniecznością cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. W ocenie Kolegium przepis ten jest przepisem restrykcyjnym, a wymienione w nim przesłanki prowadzące do wydania takiej decyzji, faktycznie częstokroć są trudne do udowodnienia w sposób niebudzący wątpliwości, w ocenie wiarygodności dowodu i możliwości zastosowania w/w przepisu.

2.Przyczyny zaległości w rozpatrywaniu spraw oraz proponowane rozwiązania w tym zakresie, itp.

W roku 2014 nie wystąpiły zaległości w rozpatrywaniu spraw przez Kolegium. Sprawy były rozpatrywane w ustawowych terminach.

W 20 przypadkach Kolegium zawiesiło postępowanie do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ, a w 2 przypadkach zawiesiło postępowanie na wniosek strony. W 3 sprawach podjęto zawieszone postępowanie i wydano stosowne decyzje.

Jeżeli zaistniała taka konieczność, Kolegium wyznaczało nowy termin załatwienia sprawy – w 257 sprawach, w związku z koniecznością przeprowadzenia dodatkowego postępowania wyjaśniającego i dowodowego oraz zwiększonym okresowo wpływem spraw do Kolegium. Strony postępowań były każdorazowo informowane o wyznaczeniu nowego terminu załatwienia sprawy i przyczynach konieczności wyznaczenia nowego terminu.

3. Informacja nt. skarg kasacyjnych – liczba uwzględnionych skarg złożonych przez Kolegium itp.

W roku 2014 Kolegium, nie zgadzając się z wyrokami Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, złożyło 14 skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W imieniu Kolegium, na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Prezesa Kolegium, skargi kasacyjne do NSA wnosili: Anna Kurdyła – 9, Damian Skórka – 3, Danuta Rudzińska – 1, Wojciech Budziński – 1.

W roku 2014 do Kolegium wpłynęły 3 wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczące skarg kasacyjnych wniesionych wcześniej przez Kolegium (2 z 2012r. i 1 z 2014r.). W jednej sprawie NSA oddalił zażalenie Kolegium, a w dwóch uchylił zaskarżony wyrok WSA i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez WSA.

4. Kontrole przeprowadzone w Kolegium przez MAiC, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, NIK i inne uprawnione organy (np. ZUS) – wyniki, wystąpienia pokontrolne i ich wykonanie.

W roku 2014 w Samorządowym w Kolegium Odwoławczym została przeprowadzona kontrola przez Najwyższą Izbę Kontroli, w dniach od 13 stycznia 2014r. do 21 lutego 2014r. Dane, które były poddane kontroli, to wykonanie przez SKO w Koszalinie budżetu państwa w 2013r. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła wykonanie przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Koszalinie budżetu państwa w 2013r. w części 86/33 Samorządowe Kolegia Odwoławcze (NIK stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości oraz negatywna). W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono: rzetelne zaplanowanie oraz realizację wydatków budżetowych z zachowaniem zasad gospodarowania środkami publicznymi określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2013r. poz. 885 ze zm.) oraz terminowe i rzetelne sporządzenie rocznych sprawozdań budżetowych oraz kwartalnych sprawozdań w zakresie operacji finansowych. W działalności SKO w Koszalinie nie stwierdzono nieprawidłowości, w związku z czym NIK nie formułowała żadnych wniosków pokontrolnych.

Na wniosek Prezesa SKO w Koszalinie, w dniu 27 sierpnia 2014r. Archiwum Państwowe w Koszalinie dokonało oględzin pomieszczenia na potrzeby archiwum zakładowego, między innymi w związku z koniecznością przeniesienia zasobu aktowego SKO do nowego pomieszczenia, zabezpieczającego odpowiednią rezerwę na nowo powstające i gromadzone akta. Archiwum Państwowe udzieliło informacji dotyczących warunków przechowywania dokumentacji. Stwierdzono, iż przyznane pomieszczenie, po wykonaniu adaptacji, będzie spełniało wymogi przewidziane dla lokalu archiwum zakładowego.

5. Omówienie wydanych przez Prezesa SKO postanowień sygnalizacyjnych

W roku 2014 Prezes SKO nie wydawał postanowień sygnalizacyjnych.

6. Działalność pozaorzecznicza Kolegium – opiniowanie aktów prawnych, zgromadzenia krajowe i regionalne SKO, szkolenia, wydawnictwa, współpraca z innymi organami państwa i instytucjami.

W roku 2014 Prezes Kolegium aktywnie uczestniczył w obradach Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych (m.in. w sprawie zaopiniowania niektórych aktów prawnych, omówienia spraw finansowych oraz bieżących problemów orzeczniczych, ustrojowych i organizacyjnych), tj. 3 kwietnia 2014r. w Krakowie, 25 lipca 2014r. w Warszawie, 30 września 2014r. w Krakowie. Prezes Kolegium uczestniczył także w ogólnopolskiej Konferencji Szkoleniowej Samorządowych Kolegiów Odwoławczych w Rowach w dniach 12-14 czerwca 2014r. Na Konferencji poruszana była problematyka organizacyjna i orzecznicza samorządowych kolegiów odwoławczych. Wykładowcami byli m.in.: Pani Anna Sobiesiak – Buczulak – radca Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odpowiedzialna za współpracę z kolegiami, prof. Jan Paweł Tarno – sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Poruszana była także tematyka informatyzacji kolegiów, elektronicznego zarządzania dokumentacją, krajowych norm interoperacyjności.

Prezes, członkowie Kolegium oraz pracownicy biura, w miarę posiadanych możliwości, uczestniczyli w szkoleniach, dotyczących m.in. orzecznictwa samorządowych kolegiów odwoławczych, omówienia orzecznictwa sądowoadministracyjnego NSA i WSA, zadań i kompetencji SKO, ordynacji podatkowej, ewidencji gruntów i budynków, rozliczania wynagrodzeń w praktyce, korekt list płac, szkoleniach z zakresu programu Trezor, kontroli zarządczej, budżetu zadaniowego, dyscypliny finansów publicznych, wykorzystania usługi e-PUAP w postępowaniu administracyjnym. Jeden z pracowników Biura Kolegium odbył kurs kancelaryjno – archiwalny I stopnia.

7.Wykonanie budżetu, zatrudnienie, płace i kwalifikacje osób zatrudnionych.

Wykonanie budżetu za rok 2014 przedstawia się następująco:

- plan 1.659.605,00 zł.

- wykonanie 1.658.446,67 tj. 99,93%.

Płace zostały naliczone zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej oraz szczegółowych zasad wynagradzania prezesa, wiceprezesa, pozostałych członków samorządowego kolegium odwoławczego i pracowników biura tego kolegium (Dz.U. z 2002r. Nr 109, poz. 960 ze zm.)

Kwalifikacje osób zatrudnionych wykazano w części I pkt 2 niniejszej informacji.

Prezes Samorządowego Kolegium Odwoławczego
w Koszalinie
Damian Skórka

[1] - dot. spraw, które wpłynęły do SKO w latach poprzedzających okres objęty informacją, ale nie zostały jeszcze załatwione przez SKO,

2 - patrz pkt 1. ppkt 1.2. ,

3 - dot. spraw, które wpłynęły do SKO w roku objętym informacją, a do których zastosowanie mają przepisy Ppsa tj. m.in. skargi, skargi kasacyjne, zażalenia i inne, wykonywane w trybie tej ustawy – patrz m.in. przyp.11;

4 - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji (w tym art. 134 Kpa) oraz inne wydane w tym postępowaniu np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

5 - decyzje (postanowienia) wydane przez SKO jako organ I instancji np. w postępowaniu dot. stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 Kpa oraz art. 247 - 248 Op) lub wznowienia postępowania (art. 145 § 1 Kpa oraz art. 240 § 1 Op), pisma w trybie art. 65 § 1, art. 66 § 1 Kpa, art. 169 § 4 Op, postanowienia w trybie art. 66 § 3 Kpa oraz inne wydane w tych postępowaniach np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

6 - np. postanowienia dot. sporów kompetencyjnych (art. 22 § 1 pkt 1 Kpa), wyznaczenia organu wskutek wyłączenia (art.25-27 Kpa oraz art.130 i 132 Op), dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu (art.31§ 2 Kpa), przywrócenia terminu (art. 59 § 1 i 2 Kpa), odmowy udostępnienia akt ( art. 74 § 2 Kpa oraz art. 179 § 2 Op), wniosku o wyjaśnienie, uzupełnienie oraz sprostowanie (art.113 Kpa oraz art.213 i 215 Op), wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji, opłat i kosztów postępowania (dział IX Kpa), pisma;

7 - dot. również postanowień zgodnie z art. 144 Kpa oraz art. 239 Op

8 - dot. również postanowień zgodnie z art. 126 Kpa oraz art. 219 Op

9 - dot. spraw, które nie zostały załatwione przez SKO w roku objętym informacją ;

10 - liczba skarg skierowanych do sądu w stosunku do ogólnej liczby podjętych przez kolegium w roku objętym informacją rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu;

11 - obejmuje inne sprawy prowadzone przez Kolegium w trybie przepisów Ppsa np. wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3), wniosek o sprostowanie omyłki pisarskiej (art. 156), wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 157), wystąpienie o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 w zw. z art. 4), wniosek o zawieszenie postępowania przed sądem i o podjęcie zawieszonego postępowania (art. 123-131) czy wznowienie postępowania (art. 270) itd. ;

Wytworzył:

Halina Rudzińska

Udostępnił:

Skórka Damian

(2015-03-20 12:25:43)

Ostatnio zmodyfikował:

Skórka Damian

(2016-04-06 09:13:06)

DRUKUJ TĘ STRONĘ Obrazek drukarki